İstanbul'un Küçükçekmece, Arnavutköy, Sultangazi gibi ilçelerinde yılan görüldüğü haberleri, vatandaşlar arasında endişe yarattı. Kış uykusundan uyanıp doğal yaşam alanlarından şehre inen yılanlar, kaygılarımızı artırsa da uzmanlar, bu durumun kırsala yakın bölgelerde normal olduğunu ve yılanların öldürülmemesi gerektiğini belirtiyor. Ancak bir yılanla karşılaştığımızda soğukkanlı kalmak pek mümkün olmuyor, çünkü ısırılma ve zehirlenme korkusu içindeyiz.
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Ormancılık Bölümü, Avcılık ve Yaban Hayatı Programı Öğretim Görevlisi Dr. Ergün Bacak, yılan görülen bölgelerin kırsala ve yeşil alanlara yakın olduğunu vurguladı. Yılanların mayıs ve haziran aylarında kış uykusundan uyandığını ve üreme, çiftleşme ya da besin arayışı içinde olduklarını söyledi.
Dr. Ergün Bacak, yılanların temmuz ve ağustos aylarında da görülebileceğini, fakat aşırı sıcaklardan etkilendikleri için soğuk alanlara geçmeden önce kısa bir süre dinlenme ihtiyacı duyduklarını belirtti.
Kaynak: AA
Peki, her yılan ısırığı zehirli mi?
Dokunmadığımız bir yılan bizi ısırır mı?
Isırılan bölgede zehrin emilerek çıkarılmaya çalışılması doğru bir uygulama mı?
Böyle bir durumda ne yapmalıyız?
Türkiye’de zehirli yılan türleri var mı?
Adıyaman Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Zooloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Mehmet Zülfü Yıldız ve Acil Tıp Uzmanı Dr. Veysel Balcı ile bu konuları ele aldık.
1- Yılanla karşılaştığımızda ne yapmalıyız?
Mehmet Zülfü Yıldız: Yılan gördüğümüzde müdahale etmemeli ve asla dokunmamalıyız. Yılanlar, tehdit hissettiklerinde kaçmaya çalışır. Eğer onlara yaklaşmazsak ve zarar vermeye çalışmazsak, bulundukları yerden kaçarlar.
Yılanı öldürmeye kalkmak ya da yaralamak, onu tehlikede hissettirir ve bu durumda ısırma eylemine geçebilir.
2- Bir yılanın zehirli veya zehirsiz olduğunu anlayabilir miyiz?
Mehmet Zülfü Yıldız: Hangi yılanın tehlikeli olduğunu uzmanlar ve bu konuda bilgisi olan kişiler belirleyebilir. Ancak birçok zehirli ve zehirsiz yılan türü birbirine benzer, bu nedenle uzman olmayanlar karıştırabilir.
Dr. Veysel Balcı: Yılanlar, zehirli olmaları durumunda ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Yılan ısırıklarda uygun ilk yardım ve tedavi ile ölüm oranı düşmektedir. Yılan zehirinin etkisi; türüne, zehir miktarına ve ısırılan kişiye bağlı olarak değişir.
Yılan zehri sonucu karşılaşılabilecek lokal doku bulguları:
- Kanamalı diş izi
- Ödem
- Ekimoz
- Hemorajik büller
- Ciddi ağrı
- Kompartman sendromu
- Nekroz
- Lenf düğümlerinde hassasiyet
Sistemik belirtiler:
- Halsizlik, güçsüzlük, nefes darlığı
- Yaygın kanamalar
- Kardiyovasküler ve nörolojik bozulmalar
- Yaygın kas yıkımı
- Akut böbrek yetmezliği
3- Yılan tarafından ısırıldığımızı mutlaka anlar mıyız? Örneğin uykudayken yılan ısırır mı?
Mehmet Zülfü Yıldız: Yılan ısırdığında, acı hissedilir. Eğer zehirliyse, bu acı şiddetli olur. Uykudayken yılanın ısırması pek olası değildir fakat uykuda yılan üzerinde hareket ederseniz, onu çarpmanız durumunda ısırabilir.
Örnek vermek gerekirse, geçtiğimiz yıllarda Antalya’da bir hemşire nane toplarken yılan ısırması sonucu yoğun bakıma alınmış ve durumu kritik hale gelmişti. Vaka, hastaneye kaldırıldıktan sonra yılan ısırığı olarak teşhis edildi.
4- Bir yılanın ısırığı zehirli mi, zehirsiz mi olduğunu anlayabilir miyiz?
Mehmet Zülfü Yıldız: Eğer ısırıldıktan sonra şiddetli bir ağrı ve şişlik hissediliyorsa bu durumu zehirli bir yılan ısırmış olabilir. İlk 15 dakika içinde belirtiler ortaya çıkmazsa, o zaman zehirsiz bir yılan olduğu anlaşılır.
5- Yılan ısırdığında ne yapılması gerekir?
Dr. Veysel Balcı: İlk yardımda, hastanın huzursuzluğu azaltılmalı ve yara kurcalanmadan temizlenmelidir. Isırılan bölge hareketsiz kalmalı ve kalp seviyesinin üstüne kaldırılmalıdır. Ayrıca, hastanın vücudundaki aksesuarlar çıkarılmalıdır.
6- Yılan ısırığı durumunda yanlış uygulamalar nelerdir?
Mehmet Zülfü Yıldız: Isırılan bölgenin kesilmesi veya zehrin emilmesi, hem hasta hem de müdahale eden kişi için tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Bu tür müdahalelerin riskleri oldukça yüksektir ve yapılan yanlışlıklar hastanın durumunu daha da kötüleştirebilir.
Dr. Veysel Balcı:
- Kesikler, zehirin daha derin dokuya geçmesine sebep olabilir.
- Zehir emilmeye çalışılması, müdahaleyi yapan kişiyi de zehirlenme riskine sokabilir.
- Turnike uygulamaları, ciddi hayati tehlikelere yol açabilir.
Yılanlar, genelde insan varlığında ortamlardan uzaklaşmayı tercih eder. Yılanlara yaklaşmaktan kaçınmak için doğa yürüyüşlerinde ses çıkarıcı yöntemler kullanmak faydalı olabilir.
Yılan sokması sahnelerinin yer aldığı Yeşilçam filmleri, akıllarda kalıcı bir etki bırakmıştır (Örneğin, 1969 yapımı “Büyük Yemin”).
7- Sağlık ocaklarında yılan zehrine karşı panzehir var mı? Yoksa büyük hastanelere mi gitmeliyiz?
Acil Servis Uzmanı Dr. Veysel Balcı: Ülkemizde engerek yılanlarının zehrine karşı antivenom bulunmaktadır. Bu tedavi, Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerde temin edilebilir.
8- 112 arandığında yılan ısırması olduğu belirtilmesi neden önemlidir?
Dr. Veysel Balcı: Yılan ısırığı durumunda 112'yi aramak şart. Olayın yılan ısırığı olduğu belirtilmeli ve mümkünse yılanın fotoğrafı paylaşılmalıdır. Bu, sağlık ekibine yönlendirmede faydalı olacaktır.
9- Yılanları neden öldürmemeliyiz?
Mehmet Zülfü Yıldız: Yılanlar ekosistemin dengesinde önemli bir rol oynar. Doğal dengeyi bozma konusunda dikkatli olmamız gerekir. Yılanlar, tarım ürünlerimizi korumada ve zararlı hayvanlarla mücadelede büyük katkı sağlarlar.
Dr. Ergün Bacak, yılanla karşılaşan vatandaşların itfaiye veya Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü gibi ilgili kuruluşları arayabileceklerini belirtti. Yetkililer, yılanları canlı bir şekilde alarak uygun alanlara taşıyacaktır. Bu şekilde ekosisteme zarar vermemiş oluruz.
Kaynak: AA
10- Ülkemizde zehirli yılan türleri var mı?
Acil Servis Uzmanı Dr. Veysel Balcı: Yılanlar, tehdit hissettiklerinde ısırma eylemine geçerler. Zehirli yılanların ısırıklarının %25'i, “kuru ısırık” olarak adlandırılır. Türkiye'de 59 yılan türü bulunmakta ve bunlardan 17'sinin zehirli olduğu bilinmektedir. Bu yılan türleri arasında Viperidae, Colubridae ve Elapidae aileleri yer almaktadır.
İstanbul'daki yılanların çoğu su yılanlarıdır. Piknik alanları gibi sulak yerlerde görülebilirler ve genelde avcılarından korunmak amacıyla kötü koku salgılarlar.
Hazer yılanı, eskülap yılanı ve ev yılanı gibi türler zararsızdır. En sık görülen tür ise Hazer yılanıdır ve genelde arabaların içine girmeyi sever.
Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) verilerine göre, her yıl yaklaşık 5,4 milyon yılan ısırığı gerçekleşmekte ve bunların 1,8-2,7 milyon kadarı zehirlenme bulguları göstermektedir. 2021 yılı verilere göre, bu ısırıklarla ilgili 81.410-137.880 arasında ölüm ve çok daha fazla ampütasyon ve kalıcı sakatlık görülebilmektedir.
