14 yaşındaki Afranur Günlü’nün yakınları, deprem sırasında ablasıyla aynı odada yatmakta olan küçük kızın aniden uyanıp ayağa kalktığını, daha sonra tekrar yatağına uzandığını ifade etti. Durumdan şüphelenen aile üyeleri, sağlık ekiplerine haber verdi. Ambulansla özel bir hastaneye kaldırılan Günlü, ne yazık ki kurtarılamadı. Cenazesi dün Fethiye’de defnedilen küçük kızın panik atağı sebebiyle vefat ettiği iddia edildi.
Böyle bir durum gerçekten mümkün mü? Panik atak, ölüme sebep olabilir mi?
Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Uzmanı Prof. Dr. Burak Doğangün, panik atak hakkında tüm merak edilenleri yanıtladı ve önemli detaylara değindi.
1- PANİK ATAK NEDİR?
Panik atak, bir tehlike olmaksızın aniden başlayan ve genellikle birkaç dakika içerisinde zirveye ulaşan şiddetli korku ve rahatsızlık hissi yaşayarak ortaya çıkan epizodlardır. Bu süre zarfında kişi, kontrolünü kaybetme, aklını yitirme veya ölüm korkusu yaşayabilir.
Panik ataklar, tek başına görülebileceği gibi, anksiyete bozuklukları ile beraber de yaşanabilir. Ancak panik bozukluk, bu atakların beklenmedik ve tekrarlayıcı bir şekilde yaşanmasıyla tanımlanan ayrı bir bozukluktur. Tanı koymak için en az dört belirtinin birlikte var olması gerekmektedir.
Panik bozukluk genellikle ergenlik döneminin sonlarında veya genç yetişkinlikte başlar ve kadınlarda daha yaygındır. Her panik atak geçiren kişi panik bozukluğu yaşamaz, ancak bazı bireylerde bu ataklar zamanla günlük işlevselliği bozan bir hale gelebilir.
Panik atak sonucu, 18 yaş altı bireylerde çeşitli tıbbi nedenlere bağlı ani ölümler de görülebilir. Burada korku ile kaygı arasındaki farkı ayırt etmek önemlidir. Korku, insanın hayatta kalmasına tehlike oluşturan bir duruma verdiği doğal bir tepkidir. Ancak anksiyete, bir tehdit yokken bile yoğun sıkıntı hissi yaşamaktır. Her insanda belirli bir düzeyde bunların bulunması beklenir.
Prof. Dr. Burak Doğangün
2- PANİK ATAK BELİRTİLERİ NELERDİR?
Panik bozuklukta, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM-5) kriterlerine göre en az dört semptomun bir arada bulunması gerekir. Bu belirtiler arasında çarpıntı, terleme, titreme, nefes darlığı, boğulma hissi, göğüs ağrısı, baş dönmesi, karıncalanma veya uyuşma, üşüme veya sıcak basması, gerçeklikten kopma hissi, kontrolünü kaybetme korkusu ve ölüm korkusu yer alır. Bu semptomlar aniden başlar ve genellikle 10-30 dakika içinde zirveye ulaşır.
3- 14 YAŞINDA PANİK ATAK GÖRÜLÜR MÜ?
Panik bozukluğun ergenlik döneminde görünmesi oldukça nadir bir durum değildir. Örneğin, 2010 yılında ABD’de yapılan geniş çaplı bir çalışmada 13-14 yaş grubundaki gençlerde panik bozukluk oranı %1,8 olarak belirlenmiştir. Yetişkinlerde ise bu oran %2,7’dir.
Ergenlikteki nöroanatomik ve hormonal değişimler, ailedeki anksiyete bozuklukları, kaygılı mizaç gibi faktörler, panik bozukluğun ortaya çıkmasında önemli bir rol oynamaktadır. Dolayısıyla, 14 yaşındaki bir bireyde panik atak görülmesi beklenmedik bir oyun değildir.
4- PANİK ATAK NEDENİYLE VEFAT ETMEK MÜMKÜN MÜ?
Klinik açıdan panik bozukluk, doğrudan yaşamı tehdit eden bir durum değildir. Ancak ataklarla birlikte gelen yoğun fizyolojik değişimler, özellikle sempatik sinir sisteminin aktivasyonu ile fiziksel belirtilere neden olabilir. Ancak kişinin panik atağından dolayı doğrudan hayatını kaybettiğini söylemek doğru değildir. 14 yaşındaki Afranur Günlü’nün kalp ile ilgili altta yatan başka problemleri olabileceği düşünülmektedir. 18 yaş altındaki çocuklarda ani ölüm riski ise 1/100.000 gibi düşük bir orandır.
Ani kardiyak ölümler genellikle yapısal kalp hastalıkları veya kalıtsal elektriksel iletim bozuklukları ile ilişkilidir. Duygusal stres ve panik atak, bu tür ciddi aritmileri tetikleyebilir. Bu nedenle, ölümle sonuçlanan panik semptomları olduğunda sadece psikiyatrik değil, aynı zamanda kardiyolojik ve genetik incelemeler de gereklidir. “Panik ataktan ölüm” ifadesi yanıltıcı olabilir.
5- DEPREM KORKUSU PANİK ATAĞI TETİKLEYEBİLİR Mİ?
Deprem anında yaşanan fiziksel tehdit, bireyin kaygı düzeyini arttırarak panik atağını tetikleyebilir. Kontrol kaybı hissi, özellikle anksiyete duymaya yatkın bireylerde panik atak riskini arttırır.
6- DEPREM, PANİK ATAK YAŞAMAYAN BİRİNE NEDEN OLUR MU?
Kontrol edilemeyen ve aniden ortaya çıkan büyük olaylar, daha önce panik atak yaşamamış kişilerde bile ilk panik atağı tetikleyebilir. Bu tür durumlar, vücudun savunma mekanizmasını devreye sokarak panik atağa sebep olabilir. Önemli olan, yaşanan panik atakların tekrarlayıcı olup olmadığıdır. İlk kez ortaya çıkan bir panik atak, kişinin günlük yaşantısını etkiliyorsa bir uzmana başvurulması gerekir.
7- PANİK ATAK GEÇİRENLERE NASIL YAKLAŞILMALI?
Panik atak geçiren bir bireyle iletişimde, kişinin yaşadığı belirtilerin geçici ve zararsız olduğunu kabul etmesini sağlamak önemlidir. Bu süreçte, yanında sakin bir şekilde durmak, panik atağın niteliğini açıklamak ve nefes alma teknikleriyle yardımcı olmak kritik öneme sahiptir.
Önerilen bir nefes tekniği ‘4-2-6’ yöntemidir. Bireyden 4 saniye boyunca burundan derin nefes alması, ardından 2 saniye nefesini tutması ve 6 saniyede yavaşça ağzından vermesi istenir. Bu düzenli nefes alma, panik belirtilerini hafifletebilir.
Panik atağın ilk kez ortaya çıkması durumunda ve bireyde kardiyovasküler risk faktörleri varsa, altta yatan bir sağlık sorunu olmadığından emin olmak için klinik değerlendirme önerilir. Ancak panik atağın tekrarlayıcı hale gelmesi durumunda, bir ruh sağlığı uzmanıyla görüşmek önemlidir.
