Prof. Dr. Özkaya: Zeytin Ağaçları Taşınabilir

Zeytinlik alanlara yakın bölgelerde yürütülen madencilik faaliyetleri, çevre ve tarım hassasiyetleri göz önünde bulundurularak yeniden değerlendirilmekte. Enerji arz güvenliği, ülkelerin üretim ve kalkınma hedefleri açısından son derece önem taşırken, uzmanlar madenciliğin bilimsel yöntemlerle ve doğayla uyumlu şekilde gerçekleştirilebileceğine dikkat çekiyor. Prof. Dr. Celal Şengör, çevreye zarar vermeden ‘insani madencilik’ yapılabileceğini belirtirken, Prof. Dr. Mücahit Taha Özkaya, zeytin ağaçlarının uygun tekniklerle taşınarak tarımsal üretimin sürdürülebileceğini ifade ediyor. Prof. Dr. Gülendam Tümen ise iklim değişikliğinin verim üzerindeki olumsuz etkilerine karşı, yakın gelecekte zeytin ağaçlarının taşınmasının zorunlu hale gelebileceğini kaydediyor. Türkiye’nin hem enerjiye hem de tarıma olan ihtiyacı, planlı üretim ve ekolojik dengeyi gözeten uygulamaların birlikte yürütülmesini zorunlu kılıyor.

Halk arasında “ölmez ağaç” olarak bilinen zeytin ağaçlarının taşınabilir olduğunun altını çizen Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mücahit Taha Özkaya, geçmişteki açıklamalarında farklı amaçlarla zeytin ağaçlarının taşınabileceğini belirtmiştir. Prof. Dr. Özkaya, “Ülkemizde ve dünyada sayısız örneği mevcut. Halihazırda İspanya’da eski zeytin bahçelerini dönüştürüp yeni bahçeler kurarak daha yoğun üretim yapmak amacıyla bir süreç başlatılmış durumda. Yaşlı zeytin ağaçları, bahçelerden sökülerek peyzaj amaçlı başka yerlere dikiliyor. Taşıma sırasında bazı hususlara özen göstermeliyiz. Özellikle yer altındaki yumrusunu korursak, zeytin ağacı oldukça rahat bir şekilde taşınabilir. Bakımı yapıldığı sürece, meyve vermeye devam eder” şeklinde konuşuyor. Yer altı ve yer üstü doğal zenginliklerin bir arada var olabilmesi, ülkemiz açısından hayati bir mesele olarak öne çıkmaktadır. Zeytin ağaçlarının taşınması dünyada yaygın bir uygulama olarak dikkat çekiyor. Türkiye’nin yanı sıra İtalya ve İspanya’da, Akdeniz havzasında tarih boyunca zeytinlikler, yol, enerji ve altyapı projeleri için uygun tekniklerle taşınmakta ve yeni topraklarda hayatta kalıp üretime devam etmektedir. Hatta budama ve bakım süreçleri sayesinde verimleri artırılabilmektedir. Madencilik sonrası rehabilite edilen alanlara dikilen yeni zeytinliklerden elde edilen coğrafi işaretli zeytinyağları ise bu yaklaşımın sürdürülebilirliğini destekliyor. Azerbaycan gazını İtalya’ya ulaştıran Trans-Adriyatik Boru Hattı (TAP) projesinde 2 bin 300 zeytin ağacı taşınmış ve yeni yerlerinde üretimlerine devam etmiştir. 2010 yılında Yunanistan’da altın madeni projesi kapsamında gerçekleştirilen ağaç taşımaları, enerji üretimi ile tarımsal sürdürülebilirliğin birbirini destekleyeceğini ortaya koyuyor.

İklim Değişikliği ile Mücadele için Taşıma Hızlanmalı
Balıkesir Üniversitesi’nden Prof. Dr. Gülendam Tümen ve ekibinin 2024 raporuna göre, madencilik faaliyetleri rezervin bulunduğu yerde gerçekleştirilmekte ve alternatif bir saha bulunmamaktadır. Alınacak tedbirler ve uygun teknolojiler sayesinde, çevre koruma ile birlikte zeytinlerin taşınması mümkün olabiliyor. İklim değişikliğinin etkisiyle yakın gelecekte 400 rakım altındaki zeytinliklerin verim kaybedeceği, bu nedenle taşınmalarının sektörü korumak açısından zorunlu hale gelebileceği vurgulanıyor.

Başarı Oranı % 97
EGE bölgesinde gerçekleştirilen uygulamalarda, altyapı ve enerji projeleri sebebiyle taşınan zeytin ağaçlarının yeni yerlerinde hem yaşamlarını sürdürdüğü hem de verimlerinin arttığı gözlemleniyor. Türkiye genelinde taşınan zeytin ağaçlarının % 97’si, yeni yerlerinde tutunarak ürün vermeye devam etmiştir.