İSO İkinci 500'ün Üretimden Satışları Yüzde 41 Arttı

İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) “Türkiye'nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2024” araştırmasına göre, en büyük ikinci 500 sanayi kuruluşunun üretimden satışları geçen yıl, bir önceki yıla göre yüzde 41 artarak 1 trilyon 393 milyar liraya ulaştı.

İSO, 27 Mayıs'ta açıkladığı “İSO Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2024” araştırmasının ardından, daha çok KOBİ niteliğinde olan kuruluşları kapsayan “İSO Türkiye'nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2024” araştırmasının sonuçlarını kamuoyu ile paylaştı.

Buna göre, İSO İkinci 500'ün üretimden satışları geçen yıl yüzde 41 artışla 1 trilyon 393 milyar liraya gelirken, artış oranı son üç yılın altında kaldı. Geçen yıl yıllık ortalama Yurt İçi Üretici Fiyatları Endeksi (Yİ-ÜFE) yüzde 41,1 olarak belirlenirken, bu oranlar ile arındırıldığında üretimden satışlar reel olarak binde 1 gerilemiş oldu. Böylece 2022'de yüzde 10,4, 2023'te ise yüzde 5,2 olan üretimden satışlardaki düşüş eğilimi, İSO 500'de olduğu gibi üst üste üçüncü yıla taşındı.

Geçen yıl İSO İkinci 500 listesinde ilk sırayı 4 milyar 186 milyon TL'lik satışla İstanbul Asfalt Fabrikaları alırken, onu 4 milyar 185 milyon TL ile Yılmaz Redüktör ve 4 milyar 169 milyon TL ile Boyteks Tekstil izledi.

2024 araştırmasında ilk üç sırada yer alan şirketlerin, önceki yılki listelerde gerilerde bulunması dikkat çekti. 2023 araştırmasında “İstanbul Asfalt Fabrikaları” 283'üncü, Yılmaz Redüktör 412'nci ve Boyteks Tekstil ise 490'ıncı sırada yer almıştı.

İkinci 500 sıralamasında, 4 milyar 186 milyon TL ile 1 milyar 820 milyon TL arasında bulunan şirketler yer alırken, 66 yeni kuruluş 2024 listesinde yer almayı başardı. 41 kuruluş 2023 araştırmasında İSO 500 içerisinde iken, geçen yıl İSO İkinci 500'e geriledi. 393 kuruluş, araştırmanın son iki yılında da İkinci 500'de yer aldı.

İSO İkinci 500'ün ihracatı, ortalamanın üzerinde bir artış gösterdi. Geçen yıl zayıflayan küresel talep koşullarına rağmen, Türkiye'nin ihracatı yüzde 2,4 artışla 261,8 milyar dolara yükseldi ve sanayi sektörü ihracatı yüzde 2,6 artışla 252,1 milyar dolara ulaştı. İSO İkinci 500'ün ihracatı ise yüzde 6,2 artışla 15,9 milyar dolara çıktı.

Artış oranı, İSO 500'ün üzerinde gerçekleşti. Bu, büyük ölçüde İSO İkinci 500'de sayısal olarak daha fazla ağırlığa sahip olan tekstil ve giyim sektörlerindeki güçlü ihracat performansından kaynaklandı. Böylece ikinci 500'ün Türkiye sanayi ihracatı içindeki payı, 0,2 puan artarak yüzde 6,3'e yükseldi.

İSO İkinci 500'ün Karı Yüzde 18,9 Azaldı

Geçen yıl İSO 500'de olduğu gibi, İSO İkinci 500'de de karlar sert bir düşüş gösterdi. İkinci 500'ün faaliyet karı 2024'te, önceki yıla göre yüzde 18,9 azalarak 118 milyar liraya gerilerken, faaliyet karlılığı yüzde 12,6'dan yüzde 7,3'e indi. Bu oran, 2014-2023 yılları arasındaki ortalama yüzde 10,9'un oldukça altında gerçekleşti.

Şirketlerin vergi öncesi kar ve zarar toplamı yüzde 63,8 düşüşle 34 milyar liraya inerken, satış karlılığı oranı yüzde 8,2'den yüzde 2,1'e düştü. Bu oran, son 10 yılın ortalaması olan yüzde 7'nin oldukça altında kaldı.

Vergi öncesi kar ve zarar toplamındaki düşüşte, enflasyon muhasebesi uygulamaları sonucunda oluşan 20,6 milyar liralık net enflasyon düzeltmesi zararı da etkili oldu. Bu zararın satış karlılığına etkisi 1,3 puan olarak kaydedildi.

Faiz, amortisman ve vergi öncesi kar/zarar toplamı ise yüzde 16'lık artışla 205 milyar liraya yükseldi. Ancak, FAVÖK karlılığı oranı 2,6 puan düşüşle yüzde 12,7'ye geriledi. Söz konusu oran, 2014-2023 ortalaması olan yüzde 13,8'in altında kaldı.

Kâr Eden Kuruluş Sayısı 341'e Düştü

İSO İkinci 500'de vergi öncesi kâr eden kuruluş sayısı 428'den 341'e düşerken, zarar eden kuruluş sayısı da 72'den 159'a yükseldi. Bu sayı, İSO İkinci 500'ün açıklandığı 1997'den bu yana en yüksek değer olarak dikkat çekti.

Öte yandan, operasyonel karlılığı gösteren faiz, amortisman ve vergi öncesi kar/zarar büyüklüğü esas alındığında, kâr eden firma sayısı 495'ten 470'e indi ve zarar eden firma sayısı 30 ile 2013 sonrasındaki en yüksek seviyeye ulaştı. 2023'ün ardındaki 2024'te de net kambiyo zararı oluştu.

İkinci 500, geçen yıl kambiyo ve enflasyon düzeltmesi haricindeki diğer gelirlerden 40 milyar lira net kâr sağladı. Bu rakamın net satışlara oranı da yüzde 1,6'dan yüzde 2,5'e yükseldi.

Finansman Giderleri Yüzde 45,4 Arttı

Araştırmaya göre, İSO İkinci 500'ün finansman giderleri yüzde 45,4 artarak 95 milyar liraya ulaştı. Aynı yılda faaliyet kârı ise yüzde 18,9 azalışla 118 milyar liraya düştü. Böylece finansman giderlerinin faaliyet kârına oranı 35,8 puan artışla yüzde 80,9'a yükseldi.

Enflasyon muhasebesi uygulaması 2023 yılında aktifler ve öz kaynaklar başta olmak üzere bilanço büyüklüklerinde büyük artışlara neden olmuştu. Bu bağlamda, İSO İkinci 500 üzerinde geçen yıl enflasyon düzeltmesinin etkisi daha sınırlı kalmıştı.

Aktif tarafta dönen varlıklar yüzde 35,5, duran varlıklar ise yüzde 38,7 büyüdü. Böylece, aktif toplamındaki artış yüzde 37 olarak gerçekleşti. Pasif tarafında ise öz kaynaklar yüzde 41,3 artarken, toplam borçlardaki yükseliş yüzde 32,2 ile daha düşük seviyede kaldı. Bu durum, 2023'te olduğu gibi 2024'te de öz kaynakların aktifler üzerinde büyüdüğünü gösterdi.

Toplam Borç Artışı Yüzde 76,7'den Yüzde 32,2'ye Geriledi

İSO İkinci 500 borç ve öz kaynakların dağılımı açısından incelendiğinde, 2024'te kaynak yapısındaki değişim öz kaynaklar lehine gerçekleşti. 2023'ten 2024'e öz kaynakların toplam aktifler içindeki payı yüzde 53,6'dan yüzde 55,2'ye çıkarken, toplam borçların payı yüzde 46,4'ten yüzde 44,8'e geriledi.

Önceki yıl yüzde 76,7 artış gösteren toplam borçlar, 2024'te yüzde 32,2 büyüdü. Artış oranı mali borçlarda yüzde 66'dan yüzde 45,1'e, diğer borçlarda ise yüzde 87,5'ten yüzde 20,6'ya geriledi. 2024'ten önceki üç yılın tersine, mali borçlar diğer borçların üzerinde büyüdü. Bu durum, yükselen faizlere rağmen daha küçük ve orta ölçekli kuruluşların finansman gereksinimini karşılamak için kredi kullanmak durumunda kaldığını gösteriyor.

Borçların vadelerine göre gelişiminde, özellikle kısa vadeli mali borçlardaki artışın yavaşlaması dikkat çekti. Kısa vadeli mali borçların toplam borçlar içindeki payı, uygulanan sıkı para politikalarının etkisiyle 2023'te yüzde 59,1'e, 2024'te ise yüzde 57,4'e düştü.

Devreden KDV tutarı, yüzde 24 artarak 17,4 milyar liraya yükseldi. Bu artış, enflasyonun altında kalması açısından olumlu bir tablo ortaya koydu. Enflasyonun yüksek seyretttiği dönemlerde, devreden KDV sorunu sanayi kuruluşlarının nakit akışı açısından daha büyük bir yük haline geldi.

Orta-Yüksek ve Yüksek Teknolojili Sektörlerin Toplam Payı Arttı

Teknoloji yoğunlukları bakımından yaratılan katma değer dağılımı incelendiğinde, İSO İkinci 500'de en yüksek payı yüzde 41 ile düşük teknoloji yoğunluklu sanayi işletmeleri aldı, ancak bu grubun payında 3,6 puanlık bir düşüş gözlemlendi.

Orta-düşük teknolojili sanayilerin payı, 1,5 puan artarak yüzde 27,7'ye, orta-yüksek teknolojili sektörlerin payı ise 2,3 puan artışla yüzde 28'e ulaştı. Yüksek teknoloji grubunun payı ise 0,3 puan azalarak yüzde 3,3'e geriledi.

Bu veriler, özellikle orta-yüksek ve yüksek teknolojili sektörlerin toplamının İSO İkinci 500'de ilk kez yüzde 30 bandını aştığını göstermektedir. Ancak ulaşılan düzeyin yeterli olmadığı, dijitalleşme ve yeşil dönüşümün küresel rekabete damgasını vuracağı bir gelecek için sanayicilerin bu alanda daha fazla çaba sarf etmesi gerektiği ifade ediliyor.

Maaş ve Ücretlerdeki Artış Yüzde 90,9 Oldu

İSO İkinci 500'de AR-GE yapan şirket sayısı, son yıllardaki durağan seyrin ardından 2024'te 11 kuruluş artarak 238 ile en yüksek düzeyine ulaşmış oldu. AR-GE harcamaları ise yüzde 120 artarak 8,6 milyar lira olarak kaydedildi. Bu harcamaların üretimden satışlara oranı da binde 62 ile en yüksek düzeyine çıkmış oldu.

Sanayi istihdamındaki artışın sınırlı kaldığı 2024'te, İSO İkinci 500'ün istihdamı yüzde 2,2 artışla 291 bin kişiyi aşarken, aynı yıl içinde ödenen maaş ve ücretlerdeki artış ise yüzde 90,9 ile enflasyonun oldukça üzerinde gerçekleşti.

İkinci 500'de halka açık şirketlerin sayısı 9 artarak 39 ile en yüksek seviyesine çıkarken, İSO 1000 içinde halka açık kuruluşların sayısındaki artış, sanayide halka açılma eğiliminin ivme kazandığını gösteriyor.

Geçen yıl yabancı sermaye payına sahip kuruluş sayısı da bir artışla 67 olmuştur.

İstanbul Zirvede, Ege Takipte

İSO İkinci 500'de yer alan kuruluşlar, bağlı olduğu oda bilgilerine göre sıralandığında, sanayide Anadolu ağırlığının arttığı ve Türkiye'deki dağılımının daha dengeli bir gelişim göstermeye başladığı gözlemlendi.

İstanbul Sanayi Odası, 135 şirketle İSO İkinci 500'de ilk sırada yer alırken, onu 38 şirketle Ege Bölgesi Sanayi Odası, 36'şar şirket ile Kocaeli ve Gaziantep, 34 şirket ile Bursa ve 21 şirket ile Ankara takip etti.

Gıda Şirketleri Baş Çekti

Sektör gruplarına göre dağılımda firmaların yüzde 62'sinin 4 sektör grubunda yoğunlaştığı görüldü. 108 firmayla “gıda ürünleri sanayisi” ilk sırada yer alırken, onu 75 şirketle “kimyasal ürünler, plastik ve kauçuk ürünleri sanayi”, 68 şirket ile “tekstil ürünleri sanayi”, 61 işletmeyle “ana metaller ve makine imalat sanayisi” takip etti.

Söz konusu 4 sektör, üretimden net satışların yaklaşık yüzde 62'sini gerçekleştirdi. İlk üçteki sektörlerin üretimden net satışlardaki payları önceki yıla göre azalırken, dördüncü sıradaki sektörün payındaki ufak bir iyileşme de dikkat çekti.