WhatsApp Çarşısı Milyarlık Pazara Dönüştü

Son yıllarda büyük e-ticaret platformlarında komisyon oranları yüzde 20 ila 30 arasında değişiyor. Bunun üzerine KDV, POS cihazı masrafları ve kargo ücretleri de eklenince, küçük üreticiler kâr edemez hale geldi. Örneğin, 100 TL'lik bir üründen satıcının eline bazen sadece 50 TL geçiyor. Bu durum özellikle kadın üreticiler, butik sahipleri ve köyde üretim yapan girişimciler için sürdürülemez bir noktaya geldi.

Mahalle Mahalle Yayıldı

Alternatif arayan satıcılar ise çareyi WhatsApp gruplarında buluyor. İstanbul'dan Van'a, İzmir'den Kars'a kadar her şehirde, hatta her mahallede kendi “WhatsApp çarşısını” kurmuş durumda. Bu gruplarda komşular, arkadaşlar ve tanıdıklar üzerinden ürünler doğrudan alıcıya ulaştırılıyor. Ancak zamanla bu gruplar büyüyor. Sipariş mesajla veriliyor, ödeme IBAN'a yapılıyor, ürün elden teslim ya da kargoyla gönderiliyor. Sistemin avantajları oldukça net: Komisyon, mağaza kirası, reklam harcaması ve platform kuralları yok, doğrudan satış imkânı var. Günde 20-30 sipariş alan ev kadınları, ay sonunda 30-40 bin TL'ye kadar kazanç sağlayabiliyor. Organik Pazar grupları oldukça popüler. Ayrıca tekstil moda, ayakkabı ve parfüm gibi ürünlerin satıldığı WhatsApp grupları en büyük satışların yapıldığı sektörler oldu.

Grup Yöneticileri Kazanıyor

WhatsApp çarşılarının büyümesiyle birlikte, grupları yöneten kişiler de yeni bir ekonomik alan yarattı. Üye sayısı 500'ü aşan bazı “dev gruplara” girmek artık ücretli. Satıcılar bu gruplarda ürün tanıtımı yapabilmek için aylık 300 ila 1.500 TL arasında değişen ücretler ödüyor. Bazı grup yöneticileri, reklam gelirleri ve üyelik ücretleriyle aylık 20-30 bin TL kazanç sağlıyor. Büyük gruplarda bu rakam 200 bin liraya kadar çıkıyor. Özellikle büyük şehirlerdeki “semte özel alışveriş grupları”, artık bir tür mikro pazaryerine dönüşmüş durumda. Grupların içinde haftalık kampanyalar düzenleniyor, çekilişler yapılıyor, bazı yöneticiler influencer'larla iş birliği bile yürütüyor.

Türkiye'de e-ticaret hacmi 2024 yılı sonunda 2.2 trilyon TL'ye ulaştı. Bu rakam, bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 115 büyüme anlamına geliyor. Ancak bu büyümeden en çok büyük şirketler yararlanıyor. Türkiye'de e-ticaret hacminin yüzde 70'ten fazlası ise büyük işletmelerin elinde.

Kadınlar ve Üreticiler Yoğun Kullanıyor

WhatsApp çarşıları en çok kadın girişimciler arasında yaygınlaşıyor. Köyde tereyağı yapan bir kadın, evde sabun üreten bir girişimci ya da şehirde butik işleten bir genç kadın, artık bu gruplar sayesinde düzenli gelir elde ediyor. Bazı WhatsApp gruplarında ayda 50 bin TL'nin üzerinde satış yapanlar var.

Kayıtdışı Ekonomi Uyarısı

Sistem şu an büyük ölçüde kayıtdışı ilerliyor. Gelir İdaresi Başkanlığı, IBAN üzerinden yapılan ticaret hareketlerini daha sıkı takibe aldı. WhatsApp üzerinden yapılan satışların ne kadarı vergiye tabi olduğu bilinmese de komisyon ve pos masrafı bulunmaması nedeniyle fiyatlarda da ciddi bir fark yaratıyor.