Hükümet, sağlıksız yapı stokunu yenilemek amacıyla yüzyılın kentsel dönüşüm seferberliğini başlatmış durumda. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, İstanbul'un olası depremlerine karşı riskli yapıların dönüşümünü hızlandırmak için “Yarısı Bizden” adlı kampanyayı hayata geçirdi. Bu kampanya ile yaklaşık 71 bin bağımsız bölümün dönüşüm süreci destekleniyor. Bakanlıktan edinilen bilgilere göre, İstanbul’da 8 milyon 70 bin 177 bağımsız bölüm bulunuyor ve bunlardan 1.5 milyonunun risk altında olduğu belirtiliyor. 600 bin bağımsız bölüm ise acilen yenilenmeyi bekliyor.
Devlet Güvencesi ile Dönüşüm
'Yarısı Bizden' kampanyası çerçevesinde, bina yerine 'alan bazlı' dönüşüm seçen ev sahipleri ek avantajlar elde ediyor. İstanbul'un 39 ilçesinde, riskli yapı sahiplerinin faydalanabileceği bu kampanya ile büyük dönüşüm projelerinde müteahhit aramak zorunluluğu ortadan kalkıyor; bakanlık ilgili kurumları evleri yeniliyor. Dönüşüm süreci devlet güvencesi altında gerçekleşirken, hak sahiplerine hem hibe desteği sunuluyor hem de avantajlı ödeme seçenekleri sağlanıyor. Alan bazlı dönüşüm hakkında daha fazla detay aşağıda sıralandı…
Şartlar ve Başvuru Süreci
Tekil bina dönüşümlerinde olduğu gibi önce bakanlığa bağlı lisanslı kuruluşlara karot örneği analizi yapılması gerekiyor. Ardından, ‘yüzde 100 uzlaşma’ sağlayan hak sahipleri, dönüşüm taleplerini iletmek üzere Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’na başvuru yapabiliyorlar.
Destekler Neler?
Alan bazlı dönüşümde, hak sahiplerine konutlar için 875 bin TL, ticari birimler için ise 437 bin 500 TL hibe veriliyor. Bu hibe tutarı bina maliyetinden düşürülüyor ve geri kalan borç, uzun vadeli ve uygun ödeme koşullarıyla taksitlendiriliyor. Hak sahipleri için borç geri ödemeleri, anahtar teslimini takip eden aydan itibaren başlatılıyor, yani önce evlerine yerleşiyorlar, ardından taksit ödemeleri başlıyor. 120 aya kadar vade imkânı sunuluyor ve genel olarak ödemenin başladığı ilk yıl faiz uygulanmıyor; sonraki yıllarda Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) oranının yarısı kadar bir güncelleme yapılıyor.
Ödeme Gücü Olmayanlar İçin Alternatif Çözümler
Ödeme gücü bulunmayan dar gelirli veya yoksul vatandaşlara borçlandırma yapılmıyor, bunun yerine 'oturma hakkı' tanınıyor. Süreç şöyle işletiliyor; eğer vatandaşın başka bir mülkü yoksa ve geliri yoksulluk sınırının altındaysa, evleri hiçbir bedel ödemeden yenileniyor. Depreme dirençli hale gelen yeni evlerinde oturmaya devam ediyorlar. Örneğin, evin yıkılmadan önceki değeri 1 milyon TL, yeni değeri 5 milyon TL ise, tapuda 5’te 1 oranında hisse sahibi oluyor. Yeni evde, eşlerin her ikisi de ömür boyu oturabiliyor. Zamanla maddi durumu iyileşenler, evin kalan hisselerini güncel değer üzerinden satın alabiliyorlar ve eşlerin vefatı durumunda alım hakkı mirasçılara geçiyor.
Evlerin Teslim Süreci
Kentsel Dönüşüm Başkanlığı, TOKİ ve Emlak Konut GYO iş birliği ile yürütülen yapım süreçleri, hak sahipleri arasındaki uzlaşmanın sağlanma tarihi ile tahliyelerin tamamlanmasına göre değişiklik gösteriyor. Uzlaşmanın sağlanmasının ardından, tahliyelerin 60 gün içinde tamamlanması bekleniyor ve sonrasında yıkım ve yapım aşamasına geçiliyor. Yapım faaliyetlerinin tamamlanma süresi ise 18-36 ay arasında değişiklik göstermektedir.
10 Yıl Vade İmkanı
Vatandaşlar, “yüklenici firma ile dönüşüm modeli” kapsamında sağlanan 1 milyon 875 bin liralık destekten, 875 bin liralık kredi kısmını geri ödüyor. İş yerleri için 1 milyon liralık destek verilirken, bunun 437 bin 500 liralık kredisi geri ödendiğinde, kredi geri ödemeleri yapı ruhsatının alınmasından 2 yıl sonra başlıyor ve 10 yıl vade imkanı sunuluyor. Ödemenin başladığı ilk yıl faiz uygulanmıyor; sonraki yıllarda Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) oranının yarısı kadar güncellemeler yapılıyor. Hak sahiplerine kredi verilmesinde gelir ve kredi puanı gibi kriterler dikkate alınmıyor. Hem konut hem de iş yeri için hak sahiplerine bir defaya mahsus taşınma desteği hibe olarak sunulmakta olup, bu tutar 125 bin lira olarak belirlenmiştir. Taşınma desteği, daire ya da iş yerinde oturan kiracıya, değilse ev sahibine ödenmektedir.
Alan Bazlı Dönüşümün Avantajları
1. Vatandaşlar, iyi bir müteahhit bulma stresi yaşamıyor çünkü evler kamu kurumları tarafından yapılıyor.
2. Kamu iştiraklerinin mali ve teknik kapasitesi sayesinde geç teslim sorunu yaşanmıyor ve inşaat kalitesinde devlet güvencesi sunuluyor.
3. Borçlanma ve geri ödeme süreçlerinde avantajlar sağlanmaktadır.
4. Birden fazla yapının planlı bir şekilde beraberce dönüşümü, yalnızca binaların değil, altyapı, sosyal alanlar (okul, kreş, park vb.) ve çevre düzenlemelerinin de modernize edilmesini sağlıyor.
