Anayasa Mahkemesi (AYM), tartışmalara yol açan Hayvanları Koruma Kanunu'nu onaylayan kararının gerekçesini dün açıkladı. CHP’nin kanunla ilgili iptal başvurusu reddedilirken, bu kararın gerekçesinde şu değerlendirmelere yer verildi:
– Biyolojik Varlık Olmalarına Rağmen: “Hayvanlar, biyolojik bir varlık olmalarına rağmen hukuk sistemlerinde genellikle bir hakkın öznesi olarak kabul edilmemektedirler; mülkiyet hakkının bir parçası olarak değerlendirilmektedirler. Bazı ülkelerde hayvanların kısmen hak öznesi olarak kabul edildiği durumlar bulunsa da, bu alandaki geleneksel düşüncenin değişmediği ifade edilebilir.”
– Eşya Kategorisinde Değerlendirilmesi: Hayvanlar hukuksal olarak eşya kategorisinde yer alsa da, biyolojik özellikleri ve hissetme yetenekleri nedeniyle diğer eşya türleriyle aynı şekilde değerlendirilmesi mümkün değildir. Bu yüzden, hayvanların korunmasını ve acı çekmemelerinin sağlanmasını öngören ulusal ve uluslararası düzenlemelere yer verilmiştir.
– Devletin Pozitif Yükümlülükleri: Anayasa’da hayvanların hak öznesi olarak kabul edildiğine dair herhangi bir düzenleme bulunmamakla birlikte, hayvanların korunmasına ilişkin devlete pozitif yükümlülükler getirildiği söylenebilir.
– Kontrolsüz Hayvan Popülasyonu: Başıboş hayvanların kontrolsüz bırakılması ve popülasyonlarının artması, toplumda korku ve fiziksel tehdit oluşturarak Anayasa’nın 17. maddesinde güvence altına alınan maddi ve manevi varlığın korunmasına zarar verebilir. Bu bağlamda, yaşam hakkı ile maddi ve manevi varlığın korunmasına yönelik devletin yükümlülükleri, insan sağlığını tehdit eden hayvanlarla ilgili önlemler alınmasını gerektirmektedir.
– İnsan Sağlığı Önceliklidir: İnsan sağlığının ve vücut bütünlüğünün korunması ile hayvanların korunmasına yönelik değerler arasında bir çatışma söz konusu olduğunda, insanların sağlığına ve vücut bütünlüğüne öncelik verilmesi gerektiği açıktır. Evcil sokak hayvanlarının insan sağlığına tehdit oluşturması halinde, bu tehlikeyi bertaraf etmek amacıyla hayvanların öldürülmesi veya sayılarının azaltılması gibi tedbirler alınabilir.
AYM Üyesi İtirazda Bulundu
AYM üyesi Kenan Yaşar, sokak hayvanlarına yönelik devlet politikalarının belirlenmesinde “yaratılanı yaradandan dolayı sevme” anlayışının dikkate alınması gerektiğini belirterek düzenlemeye itiraz etti.
Ötanazi Kriterleri
– Karar gerekçesinde, “Kanun koyucunun insan sağlığı ve vücut bütünlüğüne tehdit oluşturan durumları ortadan kaldırmak için kullanabileceği araçları belirlemede geniş bir takdir yetkisi bulunmaktadır” denildi. “Bu tercihlerin değerlendirmenin anayasallık denetimi kapsamı dışında olduğu anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, kanun koyucunun yaşam hakkı ile kişinin maddi ve manevi varlığının korunması ve geliştirilmesi açısından koruyucu tedbirler alma yükümlüllüğü dahilinde, diğer yöntemlerin yetersiz kaldığı durumlarda belli şartlar altında öldürme yöntemine izin veren düzenlemeler yapması mümkündür. Kural gereği, ötanazi işleminin veteriner hekim tarafından ya da onun gözetiminde yapılması gerekmektedir. Bu nedenle, ötanazi tedbirinin uygulanması konusundaki yetkinin kullanımı sırasında hayvanlara insanca davranılmasını sağlayacak güvencelerin mevcut olduğu göz önünde bulundurulduğunda, öldürme tedbirinin uygulanmasında idareye keyfi bir yetki tanındığı söylenemez.”
