Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yayımlanan 'Balon Balığı Avcılığının Desteklenmesine İlişkin Tebliğ'de değişiklik yapıldı. En tehlikeli türlerden biri olan benekli balon balığı (Lagocephalus sceleratus) için balık başına destekleme bedeli 25 TL'den 35 TL'ye yükseltildi. Bu tür balık avlayanlara, 100 bin adede kadar ödeme yapılacak ve her avlanan balık için 35 TL ödenecek.
Balon balığıyla mücadele kapsamında uygulanan devlet politikaları ve teşvikler, insanları “Bu tür gerçekten çok mu tehlikeli?” sorusunu sormaya itiyor.
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Halit Filiz, balon balığı hakkında bilinmesi gereken 6 soruyu yanıtladı.
BEŞİ YABANCI OLMAK ÜZERE YEDİ BALON BALIĞI TÜRÜ KIYILARIMIZDA
1- Balon balığı Türkiye denizlerinde sürekli olarak mı bulunuyordu, yoksa sonradan mı yerleşti? Nerelerde görülebilir?
İki balon balığı türü (Lagocephalus lagocephalus ve Sphoeroides pachygaster) Süveyş Kanalı açılmadan önce de Akdeniz’de var olan türlerdi. Zehirsiz oldukları için ilgi görmüyorlardı. Ancak bugün, Süveyş Kanalı aracılığıyla Akdeniz’e sonradan gelen türler, herkesin dikkatini çekecek bir ‘tehlike’ haline geldi.
Bu türlerin Akdeniz’e geçişinin tarihi 1902’dir ve Türkiye kıyılarında ilk yabancı balon balığı 2005 yılında gözlemlendi. Günümüzde Türkiye denizlerinde 2’si yerli, 5’i yabancı olmak üzere toplam 7 balon balığı türü bulunmaktadır: Lagocephalus lagocephalus, Lagocephalus suezensis, Lagocephalus sceleratus (Zehirli), Lagocephalus gunteri, Sphoeroides pachygaster, Torquigener filavimaculosus (Zehirli) ve Tylerius spinosissimus.
AKDENİZ’DEKİ İSTİLACILIK POTANSİYELLERİ YÜKSEK
2- Balon balığı yerli balık türlerini nasıl etkiliyor? Avlanma ve balıkçılıkta ne gibi sorunlara yol açıyor?
Balon balıkları, deniz ekosisteminde hayatta kalmaya çalışan bir grup içinde yer alıyor. Bu türlerin hayatta kalabilmesi için bazı yetenekler geliştirmesi kaçınılmaz. Bazı balon balıkları, zehirli ve tehlikeli olarak nitelendirilirken, bu özellikleri nedeniyle doğada diğer türler üzerinde olumsuz etkiler oluşturabiliyor.
Akdeniz'e yerleşen bu türlerin, sayılarını arttırma ve yayılma potansiyeli oldukça yüksek. Bilimsel araştırmalar, balon balıklarının Akdeniz’de yüksek istilacı potansiyele sahip olduğunu göstermektedir. Bu durum, ekolojik ve sosyo-ekonomik etkilere yol açmaktadır.
Erken olgunlaşma, yüksek üreme kapasitesi ve doğal düşmanlarının olmaması, balon balıklarının yayılma başarısında etkili faktörlerdir. İnsanların Akdeniz'deki faaliyetleri (aşırı avcılık ve iklim değişikliği gibi) ise bu istilacı türlerin yayılmasına zemin hazırlamaktadır.
Halit Filiz
DENİZLERİMİZE VERDİKLERİ ZARARLAR
Akdeniz'deki artan sıcaklıklar, balon balıklarına üreme açısından uygun habitatlar sağlamaktadır. Düşmanı olmayan bu balıklar, yerli türlerin sayısını azaltarak, balıkçıların ekipmanlarına da zarar verebilmektedir.
Ekolojik olarak, yerli türler bu yeni gelen balon balıklarıyla baş edemediği için yaşam alanlarını değiştirmek zorunda kalmaktadır. Bu nedenle eskiden bol bulunan yerlere balon balıkları yerleşmektedir.
Ülkemizde kaydedilen ilk balon balığı saldırısı 2019 yılında Mersin Anamur’da yaşanmıştır. Yüzmekte olan 8 yaşındaki bir çocuğun parmağı koparılmıştır.
İNSANLARIN YÜZDÜĞÜ YERLERE GELİYORLAR
3- Balon balıkları tatilciler ve yerel halk için bir tehlike oluşturuyor mu? Bu balıklar insanlara saldırıyor mu?
Balon balıkları bazı türleri, sığ sularda yani yüzülen alanlarda bulunabiliyor. Bu balıklar, balık atıklarına veya küçük balıkların peşine takılarak kıyıya yaklaşabiliyor. Yazın denize girmekte bir sakınca yoktur; balon balığı ile karşılaşabilirsiniz ama korkmayın. Çünkü balon balıkları genellikle tek başına gezer. Ellerinizi almadığınız sürece size zarar vermez, ancak elinize alırsanız zehirli dişleriyle sizi yaralayabilir.
Bazı sıra dışı insan-balon balığı etkileşimleri basında yer bulmuştur. Balon balıkları büyüme potansiyeline sahiptir ve bazen davranışları değiştikçe, dikkatli olmak önemlidir.
BİR BALIK YA DA CANLI SİZE YABANCI İSE ONDAN UZAK DURUN!
4- Balon balığı gören bir kişi ne yapmalı?
Akdeniz ve Ege sahillerinde balon balığı görmek artık yaygın. Korkmaya gerek yok, ama yine de ellemediğiniz sürece zararı dokunmaz. Oltaya takılan bir balon balığını eldiven ile çıkartıp geri bırakın; karaya çıkartmayın çünkü bu kişilerzehirlenebilir.
Balon balıklarıyla ilgili farkındalık artmalı ve gerekli önlemler alınmalıdır. Bu türlerin tehditleri hakkında toplum bilinçlendirilmelidir.
DEVLET DESTEĞİNDEN YALNIZCA BELİRLİ KİŞİLER YARARLANABİLİR
5- Balon balıklarının avlanması için balıkçılara teşvik veriliyor. Bu balığı herkes avlayabilir mi?
İstila türleri ile mücadelede ortak bir yaklaşım sergilenmesi önemlidir. Devlet desteğinden yalnızca ruhsatlı balıkçı gemileri yararlanabilmektedir. Diğer balıkçılar, buldukları balon balıklarını karaya çıkartmamalı ve mümkünse denize geri bırakmalıdır.
6- Balon balığını tüketmek ne tür sonuçlar doğurabilir?
Bilinç eksikliği nedeniyle balon balığı tüketmek istemek felç, bilinç kaybı, solunum durması ve kalp krizi gibi çok ciddi sonuçlara yol açabilir. Özellikle zehirli ve zehirsiz türlerin ayırt edilmesinin zor olduğu göz önüne alındığında, en güvenli yaklaşım bu balıklara dokunmamaktır. Eğer oltaya balon balığı takıldıysa, eldiven ile çıkarılıp denize bırakılmalıdır.
