IEA Uyardı: Enerji Güvenliğinde Kriz Tehdidi Kritik Minerallerde!

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol, küresel enerji sektöründeki güncel gelişmelere dair önemli açıklamalarda bulundu.

Birol, herhangi bir ülke veya kaynağa bağımlılığın büyük bir risk oluşturduğunu belirterek, enerji güvenliğinin temel kuralının “çeşitlendirme” olduğunu vurguladı.

Enerji güvenliği açısından en büyük tehdidin kritik mineral tedarikine ilişkin olduğunu ifade eden Birol, konuşmasına devam etti:

“Kritik mineraller, yalnızca enerji sektöründe değil, sanayi, yapay zeka ve savunma teknolojileri gibi birçok alanda da hayati öneme sahip. Bu mineraller olmadan, tüm bu sistemler durma noktasına gelebilir, ekonomi ciddi bir sıkıntıyla karşılaşabilir. Tek bir ülkenin bu alandaki hakimiyeti, yüzde 70-80 seviyelerine ulaşıyorsa, bu her zaman bir tehlikedir. 1970'lerde yaşanan petrol krizinin benzeri bir 'kritik mineraller krizi' ile karşılaşmamak dileğiyle, ancak bu konuda işaretlerin belirmeye başladığını düşünüyorum.”

Biyol, geçtiğimiz nisan ayında Çin'in nadir toprak elementleri ihracatına sınırlama getirdiğini hatırlatarak, bunun otomobil imalat sektöründe büyük bir panik yarattığını belirtti.

Çin’in bu kararını birkaç hafta sonra geri çektiğini aktaran Birol, “Dünya çapında nadir toprak elementlerinin rafinajının yüzde 91'inin Çin’de gerçekleştirildiğini fark eden ABD, Avrupa, Malezya, Hindistan, Avustralya ve Kanada gibi ülkeler, alternatif tedarik yolları geliştirmek üzere bir dizi proje üzerinde çalışıyor. Eğer bu projeler zamanında tamamlanırsa, Çin'in bu alandaki hakimiyeti ancak yüzde 75'e düşecektir.” dedi.

Birol, kritik minerallerde şu aşamada bir tedarik sorunu yaşanmasa bile, belirli ülkelerin bu alanda bir avantaj bulundurmasının onlara ekonomik ve dış politikada el verdiğini de sözlerine ekledi.

20 STRATEJİK MİNERALİN 19'U ÇİN HAKİMİYETİNDE

Kritik mineraller, temiz enerji teknolojileri, çip ve otomobil üretimi, savunma sanayi teknolojileri, veri merkezleri ve yapay zeka gibi birçok önemli sektörde kritik rol üstlenmektedir.

IEA'nın bu ay yayımladığı Dünya Enerji Görünümü (WEO) raporuna göre, enerji sektöründe sıkça kullanılan ve bakır, nikel, kobalt gibi minerallerin de aralarında bulunduğu 20 stratejik kritik mineralin 19'unun rafinaj süreçlerinde Çin'in hakimiyeti söz konusu.

Kasım 2025 itibarıyla, belirtilen 20 kritik mineralin yarısından fazlası ihracat kontrolüne tabi tutulacak.

Gelişmekte olan yapay zeka teknolojileri, elektrik talebinin yanı sıra kritik minerallere yönelik talebi de artırmaktadır.

IEA'ya göre, veri merkezleri ile enerji sektörü arasındaki etkileşimde elektrik talebinin yanısıra, kritik minerallerin tedarik zincirlerinin de önemi büyük ancak bu zincirlerin kesin rolleri hala net bir şekilde anlaşılmamış durumda.

Çin, çip üretiminde kullanılan kritik minerallerin tedarikinde de belirleyici bir konuma sahip. Veri merkezi sunucularında ve fiber optik kablolarda kullanılan çiplerdeki yüksek saflıktaki silisyumun yüzde 95'i Çin tarafından rafine edilmektedir. Ayrıca, veri merkezlerinde kullanılan güç transformatörleri, elektrik tesisatı ve çip üzeri elektrik devreleri açısından önemli olan rafine bakırda, Çin yüzde 44'lük pazar payıyla dünya genelinde en büyük üretici konumundadır.

İlgili teknolojilerin gelişiminde herhangi bir aksama yaşanmaması adına, ülkelerin kritik mineral tedarik yollarını çeşitlendirmesi ve bu alandaki projeleri hızlandırması gerekiyor.