İstanbul'un Şişli ilçesinde bir daire kiralamak isteyen A.D., karşılaştığı zorlukları ve ev sahibi ile yaşadığı süreci aktardı. Ev sahibinin kira sözleşmesi öncesinde kendisinden, ablasından maaş bordrosu, iki kefil ve bir Findeks risk raporu talep ettiğini belirtti.
‘Taleplere İtiraz Ettim Ancak Geri Adım Atmadı’
A.D., söz konusu belgelerin kişisel veri niteliği taşıdığını ve bu taleplerin etik olmadığını ifade etti. “Bu belgelerin özel bir mahremiyet taşıdığını ve özellikle kredi geçmişimi gösteren Findeks raporunun paylaşımının uygun olmadığını belirttim. Ev mi kiralıyorum, yoksa banka kredisi mi alıyorum? Ancak ev sahibi, bu belgeleri güvence olarak gördüğünü ve olmadan evi kiraya vermeyeceğini açıkça söyledi. İtirazlarıma rağmen taleplerinden vazgeçmedi. Hem ev bulmakta zorlandığım hem de ablam bu evi çok beğendiği için mecburen verdim” şeklinde konuştu.
Emlakçıdan Ek Baskı: ‘Bu Belgeleri Herkes İstiyor’
A.D., yalnızca ev sahibinin değil, aynı zamanda emlakçının da kendisini ikna etmeye çalıştığını belirtti:
“Emlakçı, ‘Artık herkes bu belgeleri istiyor, piyasada durum böyle’ diyerek ev sahibinin taleplerini normalleştirmeye çalıştı. Belgeleri vermekte tereddüt ettiğimde ise, ‘Bu evi siz tutmazsanız başka biri tutacak, şu an talep çok yüksek; bu tür fırsatlar kaçmaz’ diyerek beni acele etmeye zorladı. Sürekli olarak ‘Bugün karar vermezseniz yarın bu ev olmaz’ diyerek baskı yapmaya çalıştı. İstanbul'da ev kiralamak gerçekten çok zor.”
‘Tahliye Taahhütnamesi İle Kiralama Zorlaşıyor’
A.D., kiracılara tahliye taahhütnamesi zorunluluğunun giderek yaygınlaştığını belirtti. “Artık neredeyse her kiracıdan bu belge isteniyor. Ev sahipleri kendilerini tamamen güvence altına almak isterken kiracılar her türlü riski üstlenmek zorunda kalıyor. Yeni ev sahibim de doğal olarak bu belgeyi imzalamamı talep etti” dedi.
A.D., harcamalarının 100 bin lirayı aştığını, “Sadece kira ve iki depozito değil; taşınma, nakliye, tadilat gibi masraflar da eklendiğinde ciddi bir meblağ ödedim. Bu evi uzun süre oturmak için aldım. En azından beş yıl kalacağım. Ev sahibine de bunu açıkça söyledim, ‘Çok fazla masraf yaptım, bir-iki yıl sonra çıkarılmak istemem’ dedim. O da ‘merak etmeyin, böyle bir niyetim yok’ dedi ama ben yine de tahliye taahhütnamesini imzaladım” ifadelerini kullandı.
Son zamanlarda kiralama sürecinde artan bu taleplerin anlamı ne? Kredi notu, maaş bordrosu, kefil, Findeks raporu ve medeni durum gibi kriterler kiracıları elemek için geçerli gerekçeler midir? Kiracılardan tahliye taahhütnamesi istenmesi yasal mı? “Bekâra ev verilmez”, “sadece memura kiralanır” gibi yorumlar ne kadar yasal? Bu belgelerin hukuki bir dayanağı var mı yoksa kiracılar arz-talep dengesizliği nedeniyle bunları kabullenmek zorunda mı kalıyor?
‘Bu İstekler Hukuka Aykırı Değil Ama…’
Gayrimenkul Hukuku Uzmanı Avukat Ali Güvenç Kiraz'a konuyu sorduğumuzda, “Ev sahibinin kira sözleşmesini imzalamadan önce kiracıdan maaş bordrosu ve Findeks raporu istemesi Borçlar Kanunu’na aykırı değildir” dedi.
“Bu talepler, ev sahiplerinin kira sözleşmesi sonrasında kiracıyı tahliye etmenin zorluğu ve kira bedelini ödemeyenler için süreçlerin uzun sürmesi sebebiyle ortaya çıkıyor. Bunun dışında mülk sahibi, kiracının özel yaşamına dair bilgi ve belgeleri talep edemez; ama ekonomik durumunu etkileyen konularda değerlendirmeler yapılabilir” şeklinde ekledi.
Findeks Raporu Kişisel Verileri Koruma Kanunu'na Aykırı mı?
Ali Güvenç Kiraz, bu soruya “Findeks risk raporu gibi finansal bilgiler, ev sahibi tarafından üçüncü şahıslarla paylaşılmadan talep edilebilir; bunların istenmesi, paylaşım yapılmadığı sürece Kişisel Verileri Koruma Kanunu’na aykırı değildir” şeklinde cevap verdi. Kiraz, devamında:
“Ancak bu bilgiler, izinsiz olarak üçüncü şahıslarla paylaşılırsa bu durum şikâyet edilebilir. Mülk sahibi, bu yüzden Türk Ceza Kanunu’nun 136/1 maddesi gereğince hapis cezası ile yargılanabilir.”
Ayrımcı Kiralama Koşulları Yasal mı?
Ev sahiplerinin “sadece memura kiraya verilir”, “yabancıya kiralanmaz” ya da “bekâra kiralanmaz” gibi koşul koyması, kiralama sürecinde ayrımcılığın sıradanlaştığını mı gösteriyor?
2024'ta yalnızca bekâr olduğu için kiraya verilmeyen bir kişi hakkında yapılan ayrımcılık nedeniyle ev sahibine 5 bin 958 lira ceza kesildiği düşünüldüğünde, bu tür uygulamalar nasıl değerlendirilmeli? Bu koşullar hukuken ve etik açıdan nerede duruyor?
“Hiçbir emlak portalında ya da geleneksel emlak şirketi afişinde mülk sahipleri ayrımcı ifadeler kullanamaz ve bunları kiralama şartı olarak öne süremez” diyen Ali Güvenç Kiraz, “Bekâra kiraya verilmez, yalnızca yabancıya kiralanır, sadece memura kiraya verilir, yalnızca şu cinsiyette olanlar kiralayabilir gibi ifadeler ayrımcıdır ve Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu'na yapılacak şikâyetler sonucunda para cezası ile karşılaşabilirler” şeklinde konuştu.
Emlakçıların Baskı Stratejileri Ne Kadar Yasal?
Emlakçının, “Eğer bu evi siz almazsanız başkası alacak” şeklinde baskı uygulaması ve süreci hızlandırma çabası, tüketici haklarına aykırı mı?
Emlakçının bu tarz bir baskı kurmasının etik olmadığını belirten Ali Güvenç Kiraz, “Bu durum meslek etiği açısından değerlendirilebilir; ama “Eğer bu evi siz almazsanız başkası alacak” gibi bir söylem tüketici yasasına aykırı sayılmaz. Emlakçı, kiracıya sürekli mesaj atıp arayarak taciz etmedikçe bu durum yasal olarak sorun teşkil etmez” dedi.
Gayrimenkul Hukuku Uzmanı Avukat Ali Güvenç Kiraz
Depozito Miktarı İçin Yasal Sınırlamalar Var mı?
Ev sahiplerinin, kira bedelinin yanı sıra iki, hatta bazen üç kira tutarında depozito talep etmesi hukuken mümkün mü?
“Depozito bedeli, şu anda kira bedelinin üç katı kadar yani üç kira tutarında alınabilir” diyen Ali Güvenç Kiraz, önemli noktaları şöyle aktardı:
— Bunun dışında depozito talepleri yasal değildir. Kira bedelinin ödendiği ay, kiracı tarafından sözleşmenin imzalanması da yasaldır. Depozito, tahliye sırasında asla kira bedeline mahsubu sağlanamaz, tahliye anında ‘alındığı bedel kadar ödenecektir’ şeklinde özel bir hüküm yoksa, tahliye anındaki kira bedeli içerisinde ilk sözleşme tarihinde ne kadar alındıysa kiracıya iade edilmekle yükümlüdür.
— Örneğin, 5 bin lira kira bedeli alınmış, iki depozito olarak 10 bin lira alınmış ve tahliye sırasında özel bir hüküm yoksa, kira bedeli 10 bin lira olmuşsa, depozito iki kira bedeli yani 20 bin lira olarak kiracıya geri verilmelidir.
Ev Sahibinin Sözlü Güvencesi Tahliye Taahhütnamesini Geçersiz Kılar mı?
Tahliye taahhütnamesi imzalanmış olsa bile, kiracının “uzun süre oturmak istiyorum” şeklindeki beyanı ve ev sahibinin “sözlü güvence” vermesi hukuki bir değer taşır mı? Bunu nasıl yorumlayacağız?
“Tahliye taahhütnamesi boş olarak da imzalanabilir ve bu nedenle mülk sahibi tarafından her zaman icraya konulabilir” diyen Ali Güvenç Kiraz, açıklamalarına şu şekilde devam etti:
“Bu belgenin kiracı tarafından baskı altında alındığını ispatlamak için, sözleşme ile aynı tarihte düzenlenmiş olması gerekmektedir. Müslüman avukatın, kiracı ile mülk sahibi arasındaki sözleşme esnasında verdiği sözlü güvence, bu belgenin geçerliliğini etkilemez.”
