Merkez Bankası'ndan Döviz Talebi Üzerine Analiz

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan “Reel Sektörün Döviz Talebi Gelişmeleri” başlıklı analiz, firmaların döviz talebine dair çarpıcı bulgulara yer veriyor. Analizde, dönemin döviz akımının, firmaların döviz talebinin azaldığını ve reel sektörün son bir yıldır net döviz satıcısı konumuna ulaştığını ortaya koyduğu ifade ediliyor. Net ihracatçı firmaların finansal sisteme döviz arz ettiği, net ithalatçı firmaların ise uzun dönem ortalamasına yakın bir döviz talebi gösterdiği belirtiliyor. Yakın dönemde döviz alımlarında net ithalatçı firmaların dış ticaret ödemelerinin etkili olduğu vurgulanıyor.

HAZİRAN AYINDA YÜZDE 35 SEVİYESİNE DÜŞTÜ

TCMB'nin internet sitesinde yayınlanan analiz, Piyasalar Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı Süleyman Kutalmış Özcan, Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü Müdürü Kadir Gürci ve diğer uzmanlar tarafından hazırlandı.

Analizde; firmaların döviz talep etme nedenleri arasında ithalat ödemeleri, finansal yükümlülükler ve yatırım tercihleri gibi etkenler yer alıyor. Bu unsurları anlamanın, finansal istikrar ve para politikası etkinliği açısından önemi vurgulanıyor.

Döviz talebine ilişkin yaygın bir gösterge olan yabancı para (YP) mevduatların toplam mevduatlardaki payı da değerlendiriliyor. Haziran 2023'te yüzde 60.7 olan bu oran, 2025 yılı Haziran ayına gelindiğinde yüzde 35 seviyesine düşeceği öngörülüyor.

2021 OCAK-2025 MAYIS DÖNEMİ İNCELENDİ

Analizde YP mevduat payındaki gerilemenin, firmaların döviz biriktirme eğilimindeki azalma ile ilişkili olduğu belirtilirken, reel sektörün döviz talebinin akım verilerle daha net görüldüğü ifade ediliyor.

Firmaların döviz işlem verileri, dış ticaret kaynaklı net döviz gelirleri ve YP kredi kullanımları gibi unsurların dikkate alınarak döviz akımının hesaplandığı aktarılıyor. Döviz akımının pozitif olması, firmanın döviz biriktirdiğini, negatif olması ise döviz stokunun azaldığını gösteriyor. Analiz, 2021 Ocak-2025 Mayıs dönemi döviz akımını inceliyor.

Bulgular, Firmaların Döviz Gelirlerini Biriktirme Eğiliminin Zayıfladığını Gösteriyor

Analizde, döviz akımının incelemesi sonucu, zayıflamanın net ihracatçı firmalardan kaynaklandığı anlaşılmıştır. Sıkılaşma döneminde ihracatın ve YP kredi kullanımının artmasına rağmen döviz akımının azaldığı, net ithalatçı firmaların döviz ihtiyaçlarının ise aynı dönemde sabit kaldığı dikkat çekiyor.

Reel sektörün döviz alımlarında net ithalatçı firmaların payının arttığı belirtilirken, 2021 Ocak-2023 Mayıs döneminde bu payın parasal sıkılaşmanın etkisiyle yüzde 65 seviyesine yükseldiği duyuruluyor.

NET TALEBİNDE NET DEĞİŞİM

Son dönemdeki döviz talebinin firmaların ithalat kaynaklı ihtiyaçları tarafından daha fazla etkilenmeye başladığı kaydediliyor. İthalatçı sektörler, enerji, otomobil ticareti, demir-çelik, kimya ve telekomünikasyon gibi alanlar döviz alımında önemli bir pay oluşturuyor.

Sonuç itibarıyla analiz, parasal sıkılaşmanın firmaların döviz biriktirme davranışı ve döviz talebinde net bir değişim yarattığını ortaya koyuyor. Net ihracatçı firmalar döviz arz etmeye devam ederken, net ithalatçı firmaların döviz talebi ise uzun dönem ortalamasına yakın seyrediyor.