Çocuk İşçiliğinde Sıfır Tolerans: Türkiye’den Ölçülebilir Sonuçlar ve Yeni Nesil Mücadele Modeli

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na bağlı İŞKUR ve SGK birimleri ile Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın ilgili birimleri, 81 ilde çocuk işçiliğine karşı çok paydaşlı ve çok kanallı bir mücadele yürütmektedir.

81 İLDE ÇOCUK İŞÇİLİĞİ İLE MÜCADELE BİRİMLERİ
Türkiye genelinde oluşturulan Çocuk İşçiliği ile Mücadele Birimleri, risk altındaki çocukları tespit eden, yönlendiren ve takip eden sahadaki en kritik yapı taşları olarak hizmet vermektedir. Bu yapılar, İŞKUR, SGK ve Aile ve Sosyal Hizmetler teşkilatının ortak çalışmasıyla hem merkezde hem yerelde koordineli bir mücadele zemini sağlamaktadır.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, çocuk işçiliği ile mücadeleyi METİP fonları, Avrupa Birliği kaynakları, ILO ve UNICEF projeleri gibi çoklu finansman kanalları ile yürütmektedir. Böylelikle sahadaki faaliyetler, farklı kurumsal ve uluslararası kaynaklarla desteklenen esnek ve kapsayıcı bir mali altyapıya kavuşmaktadır.

2024/5 SAYILI GENELGE İLE MERKEZ–YEREL ENTEGRASYONU
2024 yılında yürürlüğe giren “Mevsimlik Tarım İşçileri” konulu 2024/5 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi, çocuk işçiliğinin önlenmesine yönelik koordinasyonu güçlü bir çerçeveye kavuşturmuştur. Genelge kapsamında Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri, Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlükleri, METİP koordinatörleri ve yerel aktörlerin katılımıyla sekiz ilde bölgesel çalıştaylar düzenlenmiştir.

Bu sürecin devamında 14 Şubat 2025'te Mevsimlik Tarım İşçiliği İzleme ve Değerlendirme Kurulu'nun ilk toplantısı gerçekleştirilmiştir. Söz konusu yapı, çocuk işçiliği ile mücadelede karar alma süreçlerini hızlandırmanın yanı sıra; sahadaki uygulamaların da kurumsal, izlenebilir ve sürdürülebilir bir zemine taşınmasını sağlamakta.

E-METİP'TEN ULUSAL DİJİTAL İZLEME SİSTEMİNE
Mevsimlik tarım işçilerinin çalışma ve yaşam koşullarının izlenmesi amacıyla geliştirilen e-METİP sistemi, çocuk işçiliği riskinin tüm sektörlerde takip edilmesine olanak tanıyacak şekilde genişletilmiştir. Sistem üzerinden risk altındaki çocukların anlık olarak izlenmesi, ilgili hizmetlere yönlendirilmesi ve koruma tedbirlerinin hızla devreye alınması mümkün hale gelmiştir.

Bu dijital altyapı, Türkiye'nin çocuk işçiliği ile mücadelede izleme ve raporlama kapasitesini güçlendiren stratejik bir dönüşüm olarak öne çıkmaktadır. Türkiye ayrıca İttifak 8.7 Küresel Ortaklığı kapsamında rehber ülke statüsünde, çocuk işçiliğinin sona erdirilmesine yönelik ulusal yol haritasını belirleyen ve deneyimlerini diğer ülkelere aktaran aktörler arasında yer almaktadır.

TARIMDA ÇOCUK İŞÇİLİĞİNE BÜTÜNCÜL MÜDAHALE
Mevsimlik Tarımda Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi Projesi, yaklaşık 1,5 milyar liralık bütçesiyle Türkiye'nin sahada ölçülebilir sonuçlar üreten en kapsamlı müdahale projelerinden biridir. Proje kapsamında binlerce çocuk yeniden eğitime yönlendirilirken, ailelerine sosyal destek sağlanmakta, geçici yerleşim alanları ve yaşam koşulları iyileştirilmektedir. Ayrıca, tarım aracılarından muhtarlara kadar çok sayıda yerel aktörün kapasitesi artırılmaktadır.

Çocuklara eğitim, kıyafet, kırtasiye, hijyen ve beslenme desteği sunulması, METİP alanlarının etkinleştirilmesi, tarlalarda seyyar tuvalet ve güvenlik önlemlerinin yaygınlaştırılması gibi proje bileşenleri bulunmaktadır. Bunun yanı sıra, sosyal, kültürel ve sportif faaliyetlerle çocukların güçlendirilmesi, aile bireylerine yönelik mesleki eğitimler verilmesi ve farklı illerde sosyal ve eğitim amaçlı binaların hizmete alınmasıyla, tarım bölgelerinde çok boyutlu bir sosyal destek ağı kurulmaktadır.

Tarım işverenleri ve aracılarının sertifikasyon süreçlerinin tamamlanması, binlerce çocuğun yaz kampları, üniversite gezileri ve kültürel etkinliklere katılımı da sahadaki davranış değişikliğini destekleyen uygulamalar arasında yer almaktadır.

UNICEF ORTAK PROJESİYLE YENİ DÖNEM
Çocuk işçiliği ile mücadelede uluslararası iş birlikleri, Türkiye'nin sahadaki çalışmalarına ek güç kazandırmaktadır. Bu çerçevede UNICEF ile bütçesi 5 milyar lirayı aşan yeni proje, 2 Haziran 2025 itibarıyla uygulanmaya başlanmıştır. Projenin en az 5 bin çocuğa doğrudan erişmesi ve çok daha geniş bir nüfusu dolaylı olarak etkilemesi hedeflenmektedir.

Ortak proje; çocukların eğitim yoluyla güçlendirilmesini, yerel ve ulusal düzeydeki aktörlerin kapasitesinin artırılmasını, tedarik zincirlerinde çocuk işçiliği risklerinin azaltılmasını ve Türkiye'nin BM İş Dünyası ve İnsan Hakları Rehber İlkeleri ile tam uyumlu politikalarının daha görünür hale gelmesini amaçlamaktadır.

“MAKSATLI HABERLER MÜCADELEYİ GÖLGELEMEMELİ” VURGUSU
Yetkililer, Türkiye'nin sahaya ve verilere dayalı, dijital izleme mekanizmalarıyla güçlendirilmiş ve uluslararası ortaklıklarla desteklenen modeli sayesinde çocuk işçiliği ile mücadelede örnek gösterilen bir ülke konumunu her geçen gün pekiştirdiğini vurgulamaktadır.

Aynı yetkililer, çocuk işçiliği gibi son derece hassas bir konuda yanlış veya eksik bilgiye dayalı maksatlı haberlerin, farklı kurumlar tarafından eşgüdüm içinde yürütülen çok yönlü mücadeleyi gölgelediğine dikkat çekmektedir. Bu alanda tüm aktörlerin aynı sorumluluk bilinci ile hareket etmesinin, hem ulusal hem küresel ölçekte verilen çabayı daha da güçlendireceği belirtilmektedir.