“ITALIAN Brainrot” yani “beyin çürümesi”, internet dilinde anlamsız ama bağımlılık yapan içeriklerin çocuklarda yarattığı zihinsel yorgunluğu tanımlamak için kullanılan bir terimdir. “İtalyan” kısmı, yapay zekâ tarafından oluşturulmuş sahte aksanlar, parodi karakter isimleri ve sözde İtalyanca ses efektlerinden kaynaklanmaktadır. Bu videolar, dikkat dağınıklığını artıran, dil gelişimini yavaşlatan ve sosyal uyumu zorlaştıran içeriklerin çocukların hayatına sızmasına yol açmaktadır.
En çok dikkat çeken karakterlerden biri, sosyal medyada viral olan ‘Ballerina Cappuccina.’ Başında kahve fincanı taşıyan bu yapay balerin, “mi mi mi miii” gibi anlamsız seslerle dans etmektedir. Bir diğer karakter olan ‘Tung Tung Sahur’ ise elinde beyzbol sopasıyla sahura kalkmayanları ‘bulmaya gelen’ bir korku figürü olarak öne çıkmaktadır. Peki uzmanlar, çocuklarda sorun yaratan bu karakterler hakkında ne düşünüyor?
‘Düşüşe Yol Açıyor’
Yıldız Teknik Üniversitesi Senato Üyesi ve Eğitim Fakültesi Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Seydi Ahmet Satıcı: “Bu karakterler hızlı geçişler ile yoğun ses ve ışık efektleri kullanıyor, çocukların dikkat sistemini farklı şekilde yapılandırarak ders dinleme gibi becerilerde düşüşe yol açıyor. Dil gelişimi, anlamlı kelimelerle inşa edilir ancak ‘mi mi mi’ gibi anlamsız sesler kelime dağarcığının gelişimini yavaşlatır.”
Teknoloji Uzmanı Osman Demircan: “YouTube ve TikTok gibi platformların algoritmaları, çocukların ilgisini çeken bu videoları sürekli ön plana çıkarıyor ve böylece bir video izleyen çocuk, kısa sürede onlarca benzer içerikle karşılaşabiliyor.”
İstanbul Gedik Üniversitesi Gedik MYO Çocuk Gelişimi Programı Öğr. Üyesi Dr. İrem Altan Aksu: “Okul öncesi çocuklar gerçek ile kurgu arasındaki farkı ayırt etmekte zorlanabilir ve yaşa uygun olmayan yapay zekâ içerikleri algılama süreçlerini bozabilir. Yoğun uyarıcıya maruz kalmak, hem psikolojik hem de fizyolojik olumsuz etkiler yaratabilir.”
Aileler Ne Yapmalı?
Uzmanlara göre, çocukları bu içeriklerden korumak amacıyla yasaklamak yerine bilinçli dijital ebeveynlik yaklaşımına ihtiyaç vardır. Bunun için yapılması gerekenler ise şöyle:
- Hangi videolar izleniyor, hangi hesaplar takip ediliyor? Bunları düzenli olarak denetleyin.
- Çocuğunuzla birlikte izleyin; gerekirse video sonrası konuşarak içeriği birlikte değerlendirin.
- “Bu video sana ne hissettirdi?” gibi sorularla çocuğunuzun duygu ve düşüncelerini öğrenin.
- Ekran süresini sınırlayın.
- Alternatif eğitici içerikler sunun.
- Gerçek oyunları ihmal etmeyin; fiziksel etkileşim içeren aktiviteleri ön plana çıkarın.
- Sosyal medya kullanım yaşına dikkat edin.
- YouTube Kids, TikTok Family Pairing gibi filtreleme ve raporlama araçlarını devreye alın.
- Dijital farkındalık eğitimi alın.
- Rol model olun; siz de ekranla aranıza mesafe koyun.
