Ukrayna-Rusya savaşı nedeniyle Karadeniz'den kontrolsüz bir şekilde kıyı ülkelerine sürüklenen 'serseri mayınlar' sonrasında, rotasından çıkan ya da yönü şaşan 'serseri dronlar' da bölge ülkelerinde alarm zillerini çaldırmaya başladı. Savaş alanında yoğun olarak kullanılan dronlar, navigasyon hatası, elektronik müdahale ya da teknik arıza gibi durumlar nedeniyle kontrolden çıkabiliyor ve artık sadece taraf ülkeleri değil, üçüncü ülkeleri de etkileme potansiyeli taşıyor.
3 Kontrol Yöntemi Var
Hürriyet gazetesine konuya dair değerlendirmelerde bulunan Savunma Politikası Analisti Turan Oğuz, dronların kontrol yöntemlerini şöyle özetledi: “Dronlar temelde üç farklı yöntemle kontrol ediliyor.
1- Radyo Frekansıyla: Birinci yöntem, RF (radyo frekansı) ile kontrol edilen dronlardır. Bu dronlar, bir kişinin elindeki kontrol mekanizmasıyla uzaktan kumandalı uçaklara benzer şekilde çalışır. Radyo frekansı ile kontrol edildikleri için, engellenmeleri ve ele geçirilmeleri nispeten daha kolaydır; çünkü bu radyo dalgaları karıştırılabiliyor veya kesilebiliyor.
2- Fiber Optikle: İkinci tür, son 5-6 aydır yaygınlaşan fiber optik kablolarla kontrol edilen dronlardır. Bu dronlara müdahale etmek çok daha zordur. Çünkü ortada karıştırılabilecek ya da engellenebilecek bir radyo dalgası yoktur. Bu yüzden, elektronik harp yöntemleriyle etkisiz hale getirilmesi hemen hemen imkansızdır.
3- GPS Üzerinden: Üçüncü grup ise GPS yani navigasyon sistemleri üzerinden yönlendirilen dronlardır. Bu sistemlerde, klasik anlamda bir radyo frekansı kontrolü söz konusu değildir. Dronlara belirli bir koordinat girilir ve ‘şu noktaya git ve orada patla’ denilir. Bu durumda anlık kontrol yoktur; hedef koordinat tanımlanır. Dron süratle konumunu uydu üzerinden belirleyip yönlenir.
Nasıl Yoldan Çıkıyorlar?
Uydu sinyalleri kesildiğinde ya da karıştırıldığında, dronlar rotasından sapabiliyor. Bazen sistem arızası oluşuyor ya da navigasyon sistemine dışarıdan müdahale ediliyor. Örneğin, Kiev’e gitmesi gereken bir dron, Karadeniz’in ortasına sapabiliyor ve 'serseri sinyal' haline gelerek dünyanın herhangi bir yerine yönlenebiliyor. Bu durum, yalnızca insansız hava araçları için değil, insansız deniz araçları için de geçerli. Nihayetinde bunlar insan yapımı cihazlar ve zaman zaman arıza verebiliyor.
Ayda 30 Binden Fazla Dron Havada Geziyor
Rusya-Ukrayna savaşında taraflar ayda yaklaşık 15'er bin dron kullanıyor. Yani ayda toplamda 30 binden fazla dron hareketi gözlemleniyor. Bu yoğunluk içinde sapmalar ve anomaliler ise nadiren yaşanmakta. Alınabilecek önlemler sınırlı; çünkü normalde hedef olarak görülmüyor ve bu tür araçların sürekli geleceği öngörülmediğinden savunma kurgulanmıyor. Eğer bu tür bir tehdit bekleniyor olsaydı, olası geliş yönlerine gemiler yerleştirilir ve hava savunma sistemleriyle yolları kesilerek etkisiz hale getirilirdi. Ancak bu dronları vurmak da oldukça zor.
Tenis Topunu Vurmak Gibi
Radar kesit alanları oldukça küçüktür; bazıları tenis topu, bazıları ise ancak bir karpuz büyüklüğünde algılanır. Bu durum, radarların zaman zaman bu hedefleri 'önemsiz' olarak algılayarak hata payı içinde değerlendirmesine neden olur. Çünkü sistemler, kuşlar, hava olayları gibi çok sayıda benzer sinyal üretiyor. Operatörün önüne yalnızca mantıklı tehditler getirilir; aksi halde sürekli alarm durumuna geçmesi gerekir. Tehdit algılandığında, sivil havacılık oldukça hassas bir şekilde davranır ve uçuşlar hemen durdurulur. Bu tür dronları tespit etmek ve vurmak gerçekten zordur. Karadeniz'den gelen dron, muhtemelen başlangıçta bir anomali olarak tespit edildi. Boyutu nedeniyle hemen tanımlanamadı ve F-16'lar havalandırıldı. F-16'lar görsel temas kurduktan sonra cismin dron olduğu anlaşıldı, tehdit sınıfına alındı ve uygun bir noktada imha edildi.
Avrupa'nın Da Başı Bela
Avrupa ülkeleri de son aylarda hava sahalarında artan serseri dron olayları nedeniyle panik yaşamaya başladı. Estonya, Danimarka, Norveç, Belçika, İsveç, Almanya ve Litvanya gibi ülkelerde özellikle gece saatlerinde ortaya çıkan dronlar, güvenlik önlemlerinin en üst seviyelere çıkarılmasına yol açtı. Faili meçhul dronlar genellikle havalimanları ve askeri üslerin çevresinde ortaya çıkmakta ve pek çok havalimanı geçici olarak kapatılmakta ya da rotalar değiştirilmektedir. Çoğu soruşturmada şüpheliler tespit edilememiştir.
Dron Duvarı Örecekler
Buna rağmen birçok Avrupa lideri, Rusya'yı işaret etmiş; ancak Devlet Başkanı Vladimir Putin, Soçi'de katıldığı bir etkinlikte iddiaları alaya alarak “Artık göndermem. Ne Fransa’ya, ne Danimarka’ya, ne de Kopenhag’a” şeklindeki açıklamalarda bulunmuştur. Öte yandan Avrupa Birliği, artan dron olaylarına karşı 2027 yılı sonuna kadar 'Drone Duvarı' adı verilen bir savunma sistemini tamamen işlevsel hale getirmeyi planladığını bildirmiştir.
