İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğan Gürpınar, Tanzimat Dönemi ile başlayan modernleşme süresi sonrası çocuklara verilen isimlerdeki değişimleri araştırdı. Sonuçlarını “Türkiye’de Özel İsimlerin Tarihi” adlı eserinde yayımlayan Gürpınar, ulaştığı bazı ilginç detayları şöyle paylaştı: “Bizim için oldukça bilindik ve geleneksel gibi görünen Necdet, Nilgün, Kemal, Zeki isimleri, gerçekte zamanına göre yeni isimlerdir. Örneğin, 'Nilgün'ü net bir şekilde 1950 yılına atfedebiliyoruz. Çünkü bu isim, Refik Halit Karay’ın bir romanından gelmekte ve 1950’den önce 'Nilgün' adı kullanılmamıştır.
FUNDA ASLINDA ERKEK İSMİYDİ
‘Nilgün’ adı, Refik Halit Karay’ın aynı adlı eserinden, ‘Nalan’ ise Kerime Nadir’in Hıçkırık romanından alınmıştır. ‘Funda’ ise Kermie Nadir’in bir romandaki karakterin adına aittir. İlginçtir ki çalı anlamına gelen ‘Funda’ aslında erkek çocuklarına verilmiş, ancak zamanla kız ismi haline dönüşmüştür.
ROMANLARDAN DİZİLERE…
O dönemde romanların toplumsal etkisi, bugünkü televizyon dizileriyle karşılaştırılabilir. Günümüzde diziler, isim modasını etkiliyor. Tarihi diziler, bazı eski isimlerin yeniden popüler hale gelmesine neden oluyor; bazıları ise olumsuz bir etki yaratıyor.
‘İNEK ŞABAN’IN TALİHSİZLİĞİ
Geçmişte sıklıkla kullanılan ‘Şaban’ ismi de benzer bir talihsizlik yaşadı. Hababam Sınıfı filmindeki 'İnek Şaban' karakteri sebebiyle 1970’lerden sonra bu isim artık daha az tercih edilir hale geldi.
ZAMANA DİRENENLER: ABUZER, ŞEYHO, ÖKKEŞ
Türkiye'de var olan birçok ismin bölgesel köklerine dikkat çeken Gürpınar, “Diyarbakır ve Mardin'de Şehmus, Adıyaman'da Abuzer ve Şeyho, Kahramanmaraş’ta Ökkeş, Hatay’da Bestami gibi isimler mevcut. Bu isimler genelde türbelerden çıkmış ancak her durumda böyle olmak zorunda değil. Örneğin Adana civarında Cumali ve Vahap isimleri sıklıkla kullanılıyor. Bazı isimler ise ulusallaşmadan uzak kalarak yerel kalıyor,” dedi.
TÜRK İSİMLERİ MODASI: METE, ATİLLA, ALPARSLAN
Gürpınar, Türkiye’de Cumhuriyet sonrası gelişen Türkleştirme ve sekülerleşme politikaları sonucu isimlerin değişmeye başladığını vurgulayarak, bu dönemde Mete, Atilla, Alparslan, Yavuz gibi eski Türk büyüklerinin isimlerinin yanı sıra, Erman, Erkut, Ertuğrul gibi “er” ile başlayan isimlerin sıklıkla tercih edildiğini belirtti. Ayrıca siyasilerin ve ünlü sporcuların isimlerini taklit etmenin de yaygın hale geldiğine dikkat çekti; Metin Oktay, Can Bartu, Ogün Altıparmak gibi futbolcuların isimlerinin bir zamanlar çok popüler olduğunu söyledi.
‘ADOLF’UN KÖTÜ ŞÖHRETİ
Gürpınar, bazı isimlerin kötü şöhretli kişiler veya karakterlerle özdeşleştiği için kullanılmaz hale geldiğini ifade ederek, “Bunun en açık örneği ‘Adolf’ ismidir. Hitler yüzünden artık bu ismin konulması neredeyse imkansız. 20. yüzyılın başında yaygın olan ‘Donald’ ismi de zamanla kaybolma eşiğine geldi. Şu anda ise Donald Trump bir istisna. Çünkü 1930’larda Walt Disney’in karakteri ‘Donald Duck’ nedeniyle insanlar bu ismi çocuklarına vermekten kaçınıyor,” dedi.
