TCMB Yeni Analizini Yayınladı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, internet sitesinde Başdanışman Eren Ocakverdi, Kıdemli Ekonomist Okan Eren, Ekonomist M. Koray Kalafatcılar ve Yardımcı Ekonomist Orhun Özel'in hazırladığı yeni bir analiz yayımladı.

Analizde, son dönemde yükselen jeopolitik gerilimlerin ham petrol fiyatları üzerindeki etkilerinin yeniden gündeme geldiği ifade ediliyor.

Mayıs ayı başında 60 dolara kadar düşen Brent petrol varil fiyatı, yaşanan gelişmelerle birlikte hızla artarak 80 dolara yaklaştı. Uluslararası fiyatlar gerginliklerin azalmasıyla yeniden düşüş yaşasa da, önceki döneme göre yüksek bir seviyede seyretmeye devam ediyor.

Analizde, tedarik süreçlerindeki olası kesintilerin fiyat artışını genişletme ihtimali olduğuna dikkat çekilerek, ham petrol fiyatlarının Türkiye ekonomisi üzerindeki enflasyon ve cari denge üzerindeki tahmini etkilerine yer verildi.

Yüksek oynaklık gösteren bir dinamiğe sahip olan ham petrol fiyatlarıyla ilgili yapılan değerlendirmede, “Son dönemde, ham petrol fiyatlarının sıklıkla yıllık ortalamalardan önemli ölçüde saptığı gözlemleniyor. Örneğin, 2022 yılı başında 70 dolar seviyesinde olan Brent petrol fiyatları, jeopolitik gelişmelerle birlikte Mart ayında 128 dolara kadar yükseldi. Daha sonra fiyatlar 80 dolara kadar gerileyerek yıl ortalamasında 99 dolar seviyesine ulaştı.” denildi.

Analizde, net ham petrol ithalatçısı olan Türkiye için uluslararası ham petrol fiyatlarının makroekonomik etkileri geniş bir çerçevede ele alındı. Cari denge ve enflasyon bu bağlamda öne çıkıyor. Ham petrol fiyatlarındaki artış, akaryakıt üzerinden doğrudan tüketici enflasyonunu etkilerken, taşımacılık ve ulaştırma maliyetlerini de dolaylı olarak artırabiliyor. Ayrıca ham petrol, tüp gaz, ambalaj ve kimyasallar gibi birçok ürünün temel girdi maddesi konumunda.” ifadeleri yer aldı.

Analizde, “Ham petrol fiyatlarının manşet enflasyon üzerindeki etkisini ölçmek için Bayesçi yöntemle bir Vektör Ardışık Bağlanım (VAR) modeli oluşturuyoruz.” denilerek, ham petrol fiyatında %10'luk bir artışın tüketici enflasyonunu 1 puan artırdığı vurgulandı.

Toplam etkinin yaklaşık yarısının ilk çeyrekte gerçekleşeceğine dikkat çekilen analizde, mayıs ayında yayımlanan Enflasyon Raporu'nda 2025 yılı Haziran ayında Brent petrol fiyatının 62 dolar olması bekleniyor.

Brent petrol fiyatlarının güncel gelişmelerinin enflasyonist baskılar yaratacağı ifade edilen analizde, “Temmuz ayında ortalama 10 dolarlık, yaklaşık %16'lık bir yükseliş senaryosunda, 2025 sonu yıllık enflasyon tahminimiz, doğrudan ve dolaylı etkilerle birlikte 1,2 puan artacak, bir yıl sonunda toplam artış ise 1,6 puan olacak.” denildi.

Ham petrol fiyatlarının cari denge üzerindeki etkileri de analiz edilerek, “10 dolarlık bir artışın dış ticaret rakamlarında 2,6 milyar dolar civarında bir artış yaratacağı öngörülmektedir.” ifadesi yer aldı.

Analizde ayrıca, ortalama 10 dolarlık ham petrol fiyat artışının petrol ürünleri ithalatını 5,1 milyar dolara, ihracatını ise 2,2 milyar dolara yükselteceği belirtilmekte. Dolayısıyla ham petrol fiyatındaki artışın, ithalatta yaşanan yükselişin önemli bir bölümünün ihracat tarafından dengeleneceği kaydedildi.

Son olarak, ham petrol fiyatlarının yıl içerisinde önemli dalgalanmalar sergileyebileceği ve bu durumun temel makroekonomik göstergeler üzerinde olumsuz etkilere yol açabileceği sonucuna varıldı. Brent petrol varil fiyatındaki 10 dolarlık bir artış varsayımına göre yapılan hesaplamalar, temel makroekonomik değişkenler üzerinde yönetilebilir bir etki olduğuna işaret ediyor.