Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 23 Ekim 2023’te Diyarbakır'da gerçekleştirdiği toplu açılış töreninde, 12 Eylül darbesi sonrası askeri cezaevi olarak kullanılan Diyarbakır E Tipi Cezaevi'nin müze olacağını duyurdu. Erdoğan, “Son ziyarette Diyarbakır Cezaevi'ni boşaltma ve kültür merkezi yapma sözü vermiştim. Sözümüzü tuttuk. Adalet Bakanlığımız cezaevini tamamen boşalttı. Kültür ve Turizm Bakanlığımız restorasyon projelerini hazırladı. İçinde müze, kütüphane, kültür ve sanat birimlerinin yer alacağı bu eserin Diyarbakır'ımıza hayırlı olmasını diliyorum” şeklinde konuştu. Açıklamanın ardından cezaevinde bulunan 270 tutuklu ve 170 personel, kentteki diğer cezaevine nakledildi. Dönemin Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, cezaevinin kapısına kilit vurup anahtarı Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’a teslim etti.
Müzeye Devredildi, Beton Bloklar Kaldırıldı
27 Ekim'de, cezaevinin çevresinde terör olaylarına karşı kurulan 2 metre genişliğinde, 3 metre yüksekliğinde ve her biri 7 ton ağırlığında beton bloklar kaldırıldı. Anı ve Etnografya Müzesi olarak hizmet verecek cezaevi, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından Diyarbakır Müze Müdürlüğü’ne devredildi. Bazı yapıların yıkımı için kurul kararı alınırken, diğerlerinin güçlendirilmesine karar verildi. Beş bloktan oluşan yapının toplam parsel alanı 49 bin 204, kapalı alanı ise 16 bin 462 metrekare olarak planlandı. Cezaevine sonradan eklenen askeri gazino ve lojman gibi yapılar yıkıldı. 2023 yılı içerisinde lazer tarama yöntemiyle belgelenen yapının, 1980 sonrası eklenen koğuş ve hücreleri de yıkıldı. Restorasyon çalışmaları, Diyarbakır Rölöve ve Anıtlar Müdürü tarafından başlatıldı. Cezaevinin 1980 yılındaki haline dönüştürülmesi amacıyla çalışmalar iki etapta yürütülüyor.
Yapının Güçlendirilmesine Öncelik Verildi
Diyarbakır Rölöve ve Anıtlar Müdürü Cemil Koç, çalışmalara dair şu bilgileri verdi: “Cezaevinin müzeye dönüştürülmesi, Sayın Cumhurbaşkanımızın talimatlarıyla 2022 yılında başlatıldı. 24 Ekim 2022'de cezaevi tabelasının indirilmesinin ardından restorasyon süreci, yapının tescillenmesiyle başladı. Beş bloklu cezaevi binası ve çok amaçlı salon tescillendi. Kentin hafızasında önemli bir yer tutan yapı, 'birinci derece anısal yapı' olarak kayıtlara geçti. 2023-2024 yılları arasında projelendirme süreci tamamlandı. 17 Eylül 2024 itibarıyla birinci etap restorasyon çalışmalarını gerçekleştirmiş olacağız. Bu süreçte, yapıya sonradan eklenen bölümler yıkıldı, raspalar alındı ve güçlendirme projeleri güncellenerek uygulandı. Şu anda kaba sıva işlemleri devam ediyor. Restorasyonla birlikte müze kompozit setinin içeriği için bakanlıkça danışma kurulu oluşturuldu. Bu kurulda, 1980-1984 yılları arasında cezaevinde kalan tanıklarla istişareler gerçekleştirildi. O döneme ait olayların doğru bir şekilde yansıtılması amacıyla kompozit set çalışmaları sürdürüldü.”
Festivale Yetişmesi İçin Planlama Yürütülüyor
İlk etabın 15 Ağustos'ta tamamlanacağını belirten Koç, ikinci etap çalışmalarında teşhir-tanzim, çevre düzenleme ve peyzaj çalışmalarının yapılacağını ifade etti. Koç, “İkinci etapta çok amaçlı salonun restorasyonu, cezaevi ana binasının mekanik ve elektrik tesisat imalatları tamamlanacak. Kültür Yolu Festivali'nin düzenleneceği Ekim 2026'ya kadar müzenin tamamlanması hedefleniyor” şeklinde konuştu. (DHA)
